روز
ساعت
دقیقه
ثانیه
انواع هوش مصنوعی ایرانی و خارجی و کاربردهای آن‌ها
هوش مصنوعی (AI) یکی از فناوری‌های تحول‌آفرین در دنیای امروز است که با سرعت زیادی در حال پیشرفت می‌باشد. کشورهای مختلف، از جمله ایران، در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند و مدل‌های هوش مصنوعی بومی خود را توسعه داده‌اند. از هوش مصنوعی در بسیاری از حوزه‌ها مانند پزشکی، کسب‌وکار، صنعت، بازاریابی، سرگرمی و حتی دفاعی استفاده می‌شود. در این مقاله، ابتدا به بررسی انواع هوش مصنوعی پرداخته و سپس هوش مصنوعی ایرانی و خارجی را از جنبه‌های مختلف مقایسه خواهیم کرد. همچنین شرکت‌های فعال در این حوزه و کاربردهای آن‌ها را بررسی خواهیم کرد
۱. دسته‌بندی انواع هوش مصنوعی
هوش مصنوعی را می‌توان از جنبه‌های مختلف دسته‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین تقسیم‌بندی‌ها، بر اساس سطح توانایی و پیچیدگی آن است
۱.۱ هوش مصنوعی محدود (Narrow AI)
این نوع از هوش مصنوعی تنها در یک حوزه خاص کاربرد دارد و توانایی استدلال یا عملکرد فراتر از آن را ندارد. به عنوان مثال، سیستم‌های پیشنهاد فیلم مانند Netflix، دستیارهای صوتی مانند Google Assistant و Siri و نرم‌افزارهای تشخیص چهره همگی در این دسته قرار می‌گیرند. این مدل‌ها برای انجام یک کار مشخص آموزش داده شده‌اند و نمی‌توانند فراتر از آن عمل کنند
۱.۲ هوش مصنوعی عمومی (General AI)
این نوع از هوش مصنوعی می‌تواند در چندین زمینه مختلف مانند انسان تفکر کند، تصمیم بگیرد و استدلال انجام دهد. در حال حاضر، هیچ مدل هوش مصنوعی عمومی واقعی توسعه نیافته، اما نمونه‌هایی مانند ChatGPT-4 یا Grok AI به‌طور محدود قابلیت‌هایی در این زمینه دارند. هدف از توسعه این نوع هوش مصنوعی، ایجاد ماشینی است که بتواند همانند یک انسان در طیف وسیعی از مسائل فکر کند و تصمیم بگیرد
۱.۳ هوش مصنوعی فوق هوشمند (Super AI)
این نوع هوش مصنوعی از توانایی‌های فکری و تحلیلی انسان فراتر می‌رود و قادر است مسائلی را حل کند که حتی برای انسان نیز دشوار هستند. در حال حاضر، این نوع از هوش مصنوعی تنها در حد نظریه باقی مانده است و هنوز نمونه‌ای از آن در دنیای واقعی وجود ندارد. اگر روزی چنین هوشی توسعه یابد، می‌تواند آینده انسان را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد
۲. هوش مصنوعی ایرانی در مقایسه با نمونه‌های خارجی
در سال‌های اخیر، شرکت‌های ایرانی تلاش کرده‌اند مدل‌های هوش مصنوعی بومی خود را توسعه دهند و در برخی زمینه‌ها به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کرده‌اند. با این حال، نمونه‌های خارجی همچنان برتری‌های زیادی دارند. در اینجا به مقایسه این دو می‌پردازیم
۲.۱ مدل‌های هوش مصنوعی ایرانی
در ایران، شرکت‌هایی مانند داده‌ورزی سداد، دیجیکالا لب، زیگپ، هوش مصنوعی سینا و نوین پردازش در حال کار بر روی مدل‌های هوش مصنوعی هستند. برخی از دستاوردهای آن‌ها عبارت‌اند از:
مدل‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) برای فارسی که در چت‌بات‌ها و موتورهای جستجو کاربرد دارند
سامانه‌های تشخیص چهره که در بانک‌ها و سازمان‌های امنیتی استفاده می‌شوند
سیستم‌های پیشنهاد محتوا که در فروشگاه‌های اینترنتی مانند دیجیکالا و فیلیمو استفاده می‌شوند
سامانه‌های پیش‌بینی ترافیک و مدیریت شهری که در برخی از کلان‌شهرهای ایران به کار گرفته شده‌اند
۲.۲ مدل‌های هوش مصنوعی خارجی
مدل‌های خارجی، به دلیل منابع عظیم داده، بودجه‌های تحقیقاتی کلان و سخت‌افزارهای پیشرفته، عملکرد بسیار بهتری نسبت به مدل‌های ایرانی دارند. برخی از مهم‌ترین شرکت‌های توسعه‌دهنده هوش مصنوعی در جهان شامل موارد زیر هستند
OpenAI که مدل‌های ChatGPT را توسعه داده است
Google DeepMind که بر روی مدل‌های یادگیری عمیق مانند AlphaGo کار کرده است
Meta AI که در زمینه پردازش زبان طبیعی و مدل‌های هوش مصنوعی بصری فعالیت دارد
Tesla AI که در حوزه رانندگی خودران و هوش مصنوعی مرتبط با خودرو فعالیت می‌کند
۳. کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع مختلف
۳.۱ پزشکی
هوش مصنوعی در حوزه پزشکی به تشخیص سریع‌تر بیماری‌ها، پیش‌بینی روند درمان، تحلیل تصاویر پزشکی و حتی جراحی‌های رباتیک کمک کرده است. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند تصاویر MRI و سی‌تی‌اسکن را تجزیه‌وتحلیل کرده و مشکلاتی مانند تومورها را با دقت بالا تشخیص دهد
۳.۲ صنعت و تولید
کارخانه‌ها از هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری استفاده می‌کنند. ربات‌های هوشمند در خطوط تولید می‌توانند وظایف مختلف را با دقت بیشتری انجام دهند و نیاز به نیروی انسانی را کاهش دهند
۳.۳ بازاریابی و تبلیغات
تبلیغات دیجیتال به‌شدت به هوش مصنوعی وابسته شده است. الگوریتم‌های تبلیغاتی می‌توانند رفتار کاربران را تحلیل کنند و پیشنهادهای متناسب با نیازهای آن‌ها ارائه دهند. شرکت‌هایی مانند Google Ads و Facebook Ads از این فناوری استفاده می‌کنند
۳.۴ حمل‌ونقل و خودروهای خودران
هوش مصنوعی‌های ایرانی و خارجی در توسعه خودروهای خودران نقش کلیدی ایفا می‌کند. شرکت‌هایی مانند Tesla و Waymo از الگوریتم‌های یادگیری عمیق برای تحلیل محیط و تصمیم‌گیری در لحظه استفاده می‌کنند. همچنین، سامانه‌های مسیریابی مانند Waze و Google Maps به کمک هوش مصنوعی مسیرهای بهینه را پیشنهاد می‌دهند
۳.۵ امور مالی و بانکداری
بانک‌ها و موسسات مالی از هوش مصنوعی برای پیشگیری از تقلب، تحلیل داده‌های مشتریان و پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده استفاده می‌کنند. همچنین، سیستم‌های هوشمند می‌توانند ریسک‌های سرمایه‌گذاری را پیش‌بینی کنند و به تصمیم‌گیری بهتر کمک کنند
۴. چالش‌های پیش روی توسعه هوش مصنوعی در ایران
۴.۱ محدودیت در دسترسی به داده‌ها
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای توسعه هوش مصنوعی در ایران، کمبود مجموعه داده‌های بزرگ و باکیفیت است. مدل‌های هوش مصنوعی برای عملکرد بهتر نیاز به داده‌های گسترده دارند، اما بسیاری از داده‌های ارزشمند در ایران به‌صورت پراکنده و غیرقابل‌دسترس هستند
۴.۲ تحریم‌های بین‌المللی
تحریم‌ها باعث شده‌اند که شرکت‌های ایرانی و خارجی به ابزارهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پیشرفته دسترسی محدودی داشته باشند. برای مثال، کارت‌های گرافیکی پیشرفته که برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی ضروری هستند، به‌سختی در ایران یافت می‌شوند
۴.۳ کمبود نیروی متخصص
توسعه هوش مصنوعی نیازمند نیروی انسانی متخصص در حوزه‌هایی مانند یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و شبکه‌های عصبی است. در حالی که دانشگاه‌های ایران برنامه‌های آموزشی مرتبطی ارائه می‌دهند، اما بسیاری از متخصصان به دلیل نبود امکانات کافی به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند
۵. آینده هوش مصنوعی در ایران و جهان
در آینده، انتظار می‌رود که هوش مصنوعی‌های ایرانی و خارجی پیشرفت‌های چشمگیری داشته باشد و در زندگی روزمره انسان‌ها نفوذ بیشتری پیدا کند. در ایران، اگر چالش‌های موجود برطرف شوند، می‌توان به توسعه مدل‌های بومی و رقابت با نمونه‌های خارجی امیدوار بود. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند به رشد این صنعت در کشور کمک کند.
هوش مصنوعی‌های ایرانی و خارجی آینده‌ای روشن در بسیاری از حوزه‌ها دارد و سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند تحول بزرگی در کسب‌وکارها و زندگی مردم ایجاد کند. آیا ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی این صنعت تبدیل شود؟ این موضوع بستگی به سیاست‌گذاری‌های کلان و حمایت‌های دولتی از این فناوری دارد.
۶. نقش دولت و بخش خصوصی در توسعه هوش مصنوعی در ایران
هوش مصنوعی یکی از حوزه‌هایی است که هم نیاز به حمایت دولتی دارد و هم نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگ از سوی بخش خصوصی است. در ایران، با وجود پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در این زمینه صورت گرفته، همچنان چالش‌هایی برای توسعه‌ی پایدار این فناوری وجود دارد.
هوش مصنوعی زیگپ (ZigGap) و قابلیت‌های آن
هوش مصنوعی زیگپ (ZigGap) یکی از مدل‌های جدید و پیشرفته در حوزه‌ی پردازش داده، تحلیل اطلاعات و ارائه‌ی پاسخ‌های هوشمند است. این هوش مصنوعی به‌طور خاص برای تحلیل محتوای متنی، پردازش زبان طبیعی و اتوماسیون فرآیندهای تجاری طراحی شده است. زیگپ قادر است داده‌های بزرگ را پردازش کند، الگوهای پیچیده را شناسایی کند و در تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر داده نقش مهمی ایفا کند. یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی این سیستم، توانایی یادگیری مداوم و بهبود عملکرد بر اساس تعامل با کاربران است. همچنین، زیگپ در حوزه‌هایی مانند تولید محتوا، بازاریابی دیجیتال، تجزیه‌وتحلیل مالی و پشتیبانی از مشتریان به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توسعه‌ی این مدل، پیش‌بینی می‌شود که زیگپ بتواند به یکی از ابزارهای کلیدی برای شرکت‌های فناورانه و استارتاپ‌ها تبدیل شود و مسیر استفاده از هوش مصنوعی را برای سازمان‌ها تسهیل کند.
۶.۱ نقش دولت در توسعه هوش مصنوعی
دولت‌ها می‌توانند با سیاست‌گذاری‌های مناسب، مسیر رشد و توسعه‌ی هوش مصنوعی را هموار کنند. برخی از اقدامات کلیدی که دولت ایران می‌تواند انجام دهد عبارت‌اند از:
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها: ایجاد دیتاسنترهای قوی و تأمین سخت‌افزارهای لازم برای اجرای مدل‌های یادگیری عمیق
- حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان: ارائه تسهیلات مالی و برنامه‌های حمایتی برای توسعه شرکت‌های فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی
- ایجاد قوانین و مقررات شفاف: تنظیم چارچوب‌های قانونی برای استفاده‌ی اخلاقی و مسئولانه از هوش مصنوعی
- همکاری با دانشگاه‌ها: توسعه‌ی برنامه‌های آموزشی پیشرفته در زمینه‌ی یادگیری ماشین، بینایی کامپیوتری و پردازش زبان طبیعی
۶.۲ نقش بخش خصوصی در توسعه هوش مصنوعی
شرکت‌های خصوصی نیز نقش مهمی در توسعه‌ی این فناوری دارند. برخی از اقدامات آن‌ها شامل موارد زیر است:
- سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: شرکت‌های بزرگ می‌توانند با تأمین مالی تحقیقات، باعث رشد سریع‌تر این صنعت شوند
- ایجاد شراکت‌های بین‌المللی: همکاری با شرکت‌های خارجی و استفاده از تجربیات آن‌ها می‌تواند به بهبود فناوری‌های داخلی کمک کند
- استخدام و آموزش نیروهای متخصص: شرکت‌های فناوری می‌توانند دوره‌های آموزشی برگزار کنند و نیروی انسانی متخصص پرورش دهند
۷. چشم‌انداز هوش مصنوعی در ایران و جهان
هوش مصنوعی به‌سرعت در حال تغییر جهان است و کشورهایی که بتوانند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، در آینده‌ی اقتصاد دیجیتال حرفهای زیادی برای گفتن خواهند داشت.
۷.۱ آینده‌ی هوش مصنوعی در جهان
در سطح جهانی، انتظار می‌رود که هوش مصنوعی تغییرات بزرگی در صنایع مختلف ایجاد کند، از جمله:
- توسعه‌ی ربات‌های هوشمند برای صنایع تولیدی و پزشکی
- بهبود سیستم‌های تشخیص بیماری با دقت بالا
- ایجاد دستیارهای مجازی پیشرفته‌تر که تعامل طبیعی‌تری با انسان داشته باشند
- تحول در حمل‌ونقل، از خودروهای خودران تا مدیریت هوشمند ترافیک
۷.۲ آینده‌ی هوش مصنوعی در ایران
در ایران نیز اگر موانع موجود برطرف شوند، می‌توان به آینده‌ی روشنی برای این صنعت امیدوار بود. برخی از مواردی که می‌توانند به رشد هوش مصنوعی در ایران کمک کنند، عبارت‌اند از:
- ایجاد مراکز تحقیقاتی مشترک بین دانشگاه‌ها و صنعت
- توسعه‌ی دیتابیس‌های بزرگ‌تر و جامع‌تر برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی
- بهبود زیرساخت‌های پردازشی و افزایش دسترسی به سخت‌افزارهای پیشرفته
جمع‌بندی
هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های قرن ۲۱، در حال تغییر صنایع و سبک زندگی انسان‌ها است. در حالی که کشورهای پیشرفته در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های عظیمی انجام داده‌اند، ایران نیز تلاش‌هایی برای توسعه‌ی مدل‌های بومی هوش مصنوعی داشته است. با وجود چالش‌هایی مانند تحریم‌ها، کمبود منابع سخت‌افزاری و نبود قوانین مشخص، اگر دولت و بخش خصوصی همکاری کنند، می‌توان به آینده‌ی روشن‌تری در این حوزه امیدوار بود.
در نهایت، پیشرفت در هوش مصنوعی تنها به فناوری محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند همکاری، سیاست‌گذاری درست و سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی است. کشورهایی که زودتر این مسیر را طی کنند، می‌توانند در آینده‌ی اقتصاد جهانی نقش پررنگ‌تری داشته باشند.
